Türk akademisyenlerden tarihi araştırma: Uzayın genetik sırları çözülüyor!
Ege Üniversitesi, Türkiye Uzay Ajansı iş birliğiyle Türkiye'de ilk uzay ıslahı projesini gerçekleştirdi. Çin'in Shijian-19 uydusuyla uzaya gönderilen nohut ve Arabidopsis tohumları, genetik mutasyonlar ve tarımda yenilikçi çözümler için incelenecek.
Türkiye’nin uzay araştırmalarında tarihî bir adımı atan Ege Üniversitesi, "uzay ıslahı" projeleriyle dikkat çekiyor. Türkiye Uzay Ajansı koordinasyonunda yürütülen çalışma kapsamında, nohut ve Arabidopsis (fenotu) bitkisi tohumları Çin Ulusal Uzay İdaresi'nin "Shijian-19" uydusuyla uzaya gönderildi. Uzayda toplam 14 gün kalan bu tohumlar, araştırma için yeniden dünyaya getirildi ve Ege Üniversitesi’nde detaylı analizlere başlandı.
Ege Üniversitesi’nin katkısı
Ege Üniversitesi (EÜ) Biyoloji Bölümü öğretim üyeleri Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ile Doç. Dr. Barış Uzilday, "Uzay Ortamından Yararlanarak Arabidopsis thaliana'da ER Stresi Toleransı için Gen Keşfi" ve "Nohutta Kuraklık Stresine Toleransı Artırmak İçin Uzay Islahı" isimli projeleri tasarladı. Bu projeler, uzayın eşsiz koşullarının genetik bilimde nasıl yeni kapılar açabileceğini incelemek adına önemli bir platform sağladı.
Uzay ortamında genetik mutasyon sağlandı
Shijian-19 uydusuyla uzaya gönderilen bitki tohumlarının, kozmik radyasyon ve mikro yer çekimi gibi koşulların etkisiyle mutasyonlara uğradığı belirtiliyor. Doç. Dr. Barış Uzilday, "Uzayda gerçekleşen bu mutasyonlar sayesinde, dünyada klasik yöntemlerle oluşturulması mümkün olmayan genetik çeşitlilik elde ediliyor. Bu yöntemle çevresel streslere, hastalıklara dayanıklı ve daha verimli yeni bitki türleri geliştirmeyi hedefliyoruz.” dedi.
Proje bazında, tohumlardan özellikle verim ve dayanıklılığı yüksek nohut çeşitleri elde edilmesi planlanıyor. Türkiye’nin yerli tarımında sıklıkla kullanılan Sarı-98 adlı standart nohut türünün genetik dayanıklılığını artırmaya yönelik çalışmalar, Tarım ve Orman Bakanlığı ile Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü iş birliğinde yürütülecek.
Türkiye’de bir ilk: Uzay ıslahı
Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, projeyi Asya-Pasifik Uzay İşbirliği Örgütü’nün çağrısı kapsamında destekleyen ekibe teşekkür etti. Çalışmanın Türkiye’de gerçekleştirilen ilk uzay ıslahı projesi olduğunu vurgulayan Budak, "Bu öncü çalışma, gelecekte tarım ve gıda güvenliği alanında önemli bir yere sahip olacak.” ifadelerini kullandı.
Geçmişte de uzay projelerine imza attılar
Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday, daha önce Türkiye’nin ilk astronotu Alper Gezeravcı'nın uzayda gerçekleştirdiği "Extremophyte" deneyini hazırlayarak adlarından söz ettirmişti. Bu projede, Tuz Gölü’nde yetişen endemik bir bitki türü olan "Schrenkiella parvula"nın uzay ortamındaki stres faktörlerine verdiği tepkiler incelenmişti. Yeni çalışmalar ise uzayın imkanlarını tarım alanındaki sorunlara çözüm üretmek için kullanmayı hedefliyor.
Türkiye, Ege Üniversitesi’nin liderliğindeki bu projeyle sadece tarım araştırmalarında değil, uzay teknolojilerinde de önemli bir oyuncu olma yolunda ilerliyor.
