Lüks alışverişte dengeler değişiyor: Türkler Avrupa'da para harcarken, Türkiye turistler için cazibesini kaybediyor

Son yıllarda, özellikle vergisiz alışveriş (tax free) alanında yaşanan gelişmeler, hem Türkiye'yi ziyaret eden yabancı turistlerin hem de yurt dışına çıkan Türk vatandaşların alışveriş alışkanlıklarında ciddi değişimlere yol açtı. Güçlü TL, zayıf kur ve yüksek enflasyonun etkisi ile turistin “bu fiyata ülkemde de alabilirim” düşüncesi ile alışveriş yapmadığını anlatan Seyhun, bunun Türkiye’nin alışveriş cazibesinin düşmesine yol açtığını belirtti.

Pandemiden Patlamaya: Türkiye'nin Tax Free Serüveni

Türkiye'de tax free pazarı, son yıllarda inişli çıkışlı bir grafik çizdi. 2020 yılında COVID-19 pandemisinin etkisiyle sektör durma noktasına gelse de, 2021'de Körfez ülkelerinden gelen turistlerin katkısıyla toparlanma sürecine girdi. Asıl patlama ise 2022 yılında yaşandı. Türk Lirası'nın değer kaybı ve göreceli olarak düşük enflasyon, Türkiye'yi yabancı turistler için cazip bir alışveriş destinasyonu haline getirdi. Bu dönemde, tax free işlem hacmi 2019'a kıyasla %100 artışla 1 milyar Euro'ya ulaştı ve işlem adedi 3,7 milyona yükseldi.

2023-2024'te Dengeler Değişti, İşlem Hacmi 500 Milyon Avro'ya Düştü

Ancak 2023 ve 2024'te rüzgar tersine döndü. Türk Lirası'nın değerlenmesi ve yükselen enflasyon, Türkiye'nin alışveriş cazibesini azalttı. Seyhun'un verdiği bilgilere göre, 2024'ün ilk 8 ayında turist sayısı neredeyse aynı kalmasına rağmen, alışveriş yapanların sayısı %30, tax free işlem adedi ise %36 geriledi. İşlem hacmi 500 milyon Euro'ya düşerken, özellikle temmuz ve ağustos aylarında düşüş %50'ye kadar ulaştı. Lüks alışverişin payı ise %60'tan %50'ye geriledi.

Türkiye Turiste Pahalı Geliyor

Bu durumun temel nedeni, Türkiye'deki fiyatların Euro bazında Avrupa'dakilerden %15-20 daha yüksek olması. Turistler artık "Bu fiyata kendi ülkemde de alabilirim" düşüncesiyle alışverişten kaçınıyor. Buna rağmen, Seyhun 8 aylık dönemde hacim olarak hala 2019'un %25 üzerinde olduklarını belirterek, durumun çok da kötü olmadığını vurguluyor.

Türkler Avrupa'da Para Yakıyor: Rekor Üstüne Rekor

Öte yandan, aynı dönemde Türk vatandaşların yurt dışı alışverişlerinde rekor artışlar yaşandı. 2022 ile 2024'ün ocak-ağustos dönemleri kıyaslandığında, Avrupa'da alışveriş yapan Türklerin sayısı %565, işlem adedi %670, hacmi ise Euro bazında %333 arttı. En çok tercih edilen ülkeler sırasıyla İtalya, Fransa, Almanya, Hollanda ve İspanya oldu. Bu artışın büyük kısmı 2023'te gerçekleşti ve hala devam ediyor.

Tarihi Dönüm Noktası: Yerli ve Yabancı Harcamaları Eşitleniyor

İlginç bir gelişme olarak, Türklerin Avrupa'da harcadığı para ile Türkiye'ye gelen turistlerin yaptığı işlem hacmi ilk kez eşitlendi. 2023'te Türkler Avrupa'da yaklaşık 750 milyon Euro'luk perakende alışverişi yaparken, 2024'ün ilk 8 ayında bu rakam 400 milyon Euro'ya ulaştı.

Önümüzdeki Yıllarda İşlem Hacmi İkiye Katlanabilir

Seyhun, Türkiye'deki tax free sisteminin karmaşık yapısına da dikkat çekiyor. Türkiye'de her 100 işlemden ancak 50'sinin ödeme aldığını, Avrupa'da ise bu oranın %79 olduğunu belirtiyor. Self validation sistemi ve vergi iade oranlarındaki iyileştirmelerle birlikte önümüzdeki yıllarda işlem hacminin ikiye katlanabileceğini öngörüyor.

İstanbul'un Tax Free Haritası: Lüks AVM'ler ve Nişantaşı'nın Hakimiyeti

Türkiye'deki tax free pazarının %82-83'ünü İstanbul oluştururken, İstanbul'daki işlemlerin %85'i İstinyePark AVM, Zorlu Center, Emaar Square AVM ve Nişantaşı bölgesinde gerçekleşiyor. Seyhun, turistlerin yoğun olduğu tarihi yarımadada perakende noktalarının eksikliğine dikkat çekerek, bu bölgenin dönüşümünün önemine vurgu yapıyor.

Mansetim.com'un Değerlendirmesi

Türkiye pandemi sonrası Güçlü TL, zayıf kur ve yüksek enflasyon Değişen ekonomik koşullar ile tüketici davranışları, turizmi ve global alışveriş trendlerini derinden etkiliyor. Türkiye'nin bu değişime ayak uydurabilmesi için vergi iade sistemini basitleştirmesi, stratejik noktalarda perakende alanları oluşturması ve fiyat rekabetinde avantajlı hale gelmesi gerekiyor. Önümüzdeki dönemde, bu dinamiklerin nasıl şekilleneceği ve Türkiye'nin cazibe merkezi haline gelip gelemeyeceği ekonomideki gidişata ve yapılacak iyileştirmelere göre belli olacak.